Τι είναι η καρκίνωση της ελιάς και πως αντιμετωπίζεται;
Γράφει η επιστημονική ομάδα της AgriSC
Ένα από τα πιο διαδεδομένα και σοβαρά προβλήματα στους ελαιώνες αφορά την καρκίνωση (ή φυματίωση) της ελιάς.
Η κύρια ιδιότητά της είναι ο σχηματισμός όγκων και φυματίων στους κλάδους και τον κορμό των δέντρων. Αυτή η ασθένεια οφείλεται σε βακτήριο, και η εξάπλωσή της εξαρτάται κυρίως από τις γεωργικές πρακτικές κατά τη διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης.
Το πρόβλημα εντείνεται ιδιαίτερα στις ποικιλίες ελαιοδέντρων που υποβάλλονται σε ράβδισμα, επιπλέον, το κλάδεμα, η περίοδος παγετού κατά τη διάρκεια του χειμώνα και η σχετική υγρασία της περιοχής παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Η πυκνή φύτευση των ελαιοδέντρων επίσης μπορεί να οδηγήσει σε πιο εκτεταμένo πρόβλημα.
Ποια είναι η αιτία της ασθένειας;
Η καρκίνωση της ελιάς προκαλείται από το παθογόνο βακτήριο Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi. Το συγκεκριμένο παθογόνο είναι εξωτερικό, δηλαδή δεν μπορεί να εισέλθει αυτότομα στους φυτικούς ιστούς, απαιτώντας έτσι μια πληγή για την είσοδό του.
Οι όγκοι που εμφανίζονται στο φλοιό δημιουργούνται λόγω της ικανότητας του βακτηρίου να μεταφέρει ένα γονίδιο στο γενετικό υλικό των φυτικών κυττάρων του φλοιού.
Αυτό το γονίδιο ενεργοποιεί τη σύνθεση μιας αυξητικής ορμόνης (IAA) στα κύτταρα, προκαλώντας τη διαίρεσή τους και τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό, ο οποίος οδηγεί στον σχηματισμό των όγκων.
Η ασθένεια επηρεάζει, πολλαπλασιάζεται και προκαλεί ζημιά στο φλοιό των δέντρων (κορμούς, βραχίονες, κλαδιά και κλαδίσκους).
Πως μεταδίδεται η καρκίνωση της ελιάς;
Το παθογόνο βακτήριο μεταφέρεται μέσω βακτηριακής εξίδρωσης που απελευθερώνεται στους όγκους μετά από βροχοπτώσεις και εξαπλώνεται με τη βοήθεια του αέρα, της βροχής και εργαλείων, μολύνοντας γειτονικά δέντρα.
Ιδιαίτερα με τη χρήση εργαλείων κλαδέματος και ράβδων συλλογής , η μόλυνση μπορεί να επεκταθεί σε μεγάλες αποστάσεις, εάν τα εργαλεία δεν απολυμανθούν επαρκώς πριν από τις εργασίες.
Όταν το βακτήριο έρχεται σε επαφή με τομές και ανοιχτές πληγές στο φλοιό υγιών δέντρων, τα μολύνει.
Πως δημιουργούνται τέτοιες πληγές και τομές στο φλοιό των δέντρων;
Μπορεί να προκληθούν από εργαλεία κλαδέματος και ράβδους, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, αλλά φυσικά και από τις ουλές που προκαλούν τα φύλλα, τα άνθη και οι καρποί κατά την πτώση τους. Επιπλέον, φυσικά φαινόμενα, όπως η χαλαζόπτωση και ο παγετός, μπορούν επίσης να προκαλέσουν τραυματισμούς στο φλοιό των δέντρων.
Σε περίπτωση πληγών από κλάδεμα και άλλων μηχανικών παρεμβάσεων, τα δέντρα παραμένουν ευάλωτα στη μόλυνση από το βακτήριο για τουλάχιστον 14 ημέρες. Στην περίπτωση ουλών που προκαλούνται φυσικά, όπως η πτώση των φύλλων, τα δέντρα εμφανίζουν αυξημένη ευαισθησία στη μόλυνση για 7 μέρες.
Αυτό είναι σημαντικό για τον καθορισμό ενός σχεδίου προστασίας και πρόληψης.
Ποια είναι τα εμφανή σημεία της νόσου;
Το βασικό και χαρακτηριστικό σύμπτωμα της καρκίνωσης της ελιάς είναι η παρουσία σκληρών όγκων, γνωστών ως φυμάτια. Αυτά είναι σφαιρικά εξογκώματα, με διάμετρο περίπου 1 έως 3 εκατοστά, τα οποία δημιουργούνται στον φλοιό των κλαδιών, των κλαδίσκων, των βραχιόνων, των κορμών των δέντρων και κοντά σε παλαιότερες τομές κλαδέματος. Σε σπάνιες περιπτώσεις, εμφανίζονται τέτοιοι όγκοι στις ρίζες και με μικρότερη διάμετρο στα κεντρικά νεύρα των φύλλων και στο μίσχο των καρπών.
Οι μικροί κλαδίσκοι που περικλείονται από τους όγκους μπορεί να χάσουν τα φύλλα τους και να αποξηρανθούν. Τα μεγάλα κλαδιά παραμένουν κοντά στο μήκος και υφίστανται σοβαρή ζημία. Αυτή η εξέλιξη οδηγεί στην αποδυνάμωση του δέντρου και σε μειωμένη παραγωγή.
Επιπλέον, η νόσος επηρεάζει την ποιότητα των καρπών, μειώνοντας το μέγεθός τους και επηρεάζοντας τις οργανοληπτικές τους ιδιότητες (χημική & θρεπτική σύσταση, γεύση, κλπ.). Οι οικονομικές συνέπειες της νόσου στην παραγωγή, το μέγεθος των καρπών και την ποιότητά τους την καθιστούν σημαντική τόσο για τους παραγωγούς ελαιολάδου όσο και για τους εμπόρους βρώσιμης ελιάς.
Ποιοι παράγοντες ευνοούν την εμφάνιση της ασθένειας;
Οι πιθανότητες μόλυνσης είναι υψηλότερες κατά τη διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ο παγετός μπορεί να προκαλέσει ρωγμές στο φλοιό των δέντρων, ενώ το χαλάζι μπορεί να προκαλέσει τραύματα στους ιστούς τους. Οι βροχές της άνοιξης μπορούν να μεταφέρουν τα βακτήρια από τις εκκρίσεις των φυμάτων σε γειτονικά δέντρα, ειδικά αν σε αυτά έχει εφαρμοστεί πρόσφατο κλάδεμα.
Επίσης, προς το τέλος της άνοιξης, κατά τη διάρκεια έντονης φυλλόπτωσης, τα δέντρα γίνονται ευάλωτα στην ασθένεια. Ειδικά αν τα δέντρα πάσχουν από κάποια άλλη ασθένεια που προκαλεί φυλλόπτωση, όπως το κυκλοκόνιο, οι ουλές που προκύπτουν από τα πεσμένα φύλλα αποτελούν πιθανό σημείο εισόδου για τα βακτήρια, τα οποία μπορεί να μεταφερθούν μέσω των αγγείων λίγα εκατοστά πάνω και κάτω από το σημείο εισόδου, προκαλώντας δευτερογενείς μολύνσεις στο ίδιο κλαδί. Η πιθανότητα αυτή βέβαια εξαρτάται και από την ποικιλία της ελιάς.
Οι χειμερινές μολύνσεις δεν εκδηλώνονται άμεσα, και τα συμπτώματα εμφανίζονται αργότερα, την άνοιξη, κατά την φυτική ανάπτυξη των δέντρων. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί μπορεί να αγοράσουμε δένδρα που δεν παρουσιάζουν συμπτώματα από φυτώριο, ενώ αργότερα, την άνοιξη, να παρατηρήσουμε την εμφάνιση αυτών των όγκων. Όταν επιλέγουμε ευαίσθητες ποικιλίες, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί κατά την αγορά του φυτικού υλικού.
Μέτρα αντιμετώπισης
Η αποτελεσματική καταπολέμηση και αντιμετώπιση της καρκίνωσης της ελιάς απαιτεί συστηματική προσπάθεια. Παρακάτω παρουσιάζονται μερικές προτάσεις με καλλιεργητικά και προληπτικά μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση.
Αφαίρεση των όγκων
Σε περίπτωση που τα ελαιόδεντρα έχουν προσβληθεί, είναι αναγκαίο να αφαιρεθούν προσεκτικά οι όγκοι με χρήση πριονιού. Εννοείται ότι προηγείται η απολύμανση της λάμας πριν από κάθε τομή, προκειμένου να μειωθεί η πιθανότητα εξάπλωσης της μόλυνσης. Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κλαδευτήρι για την αφαίρεση μικρών κλαδιών, που έχουν σοβαρή προσβολή ή κινδυνεύουν να ξεραθούν. Είναι σημαντικό να αφαιρούνται οι όγκοι από τα ήδη προσβεβλημένα δέντρα, ακόμη και αν είναι ελάχιστοι ή ο αριθμός τους είναι περιορισμένος, γιατί έτσι αποτρέπεται η διάδοση της ασθένειας μέσω των βακτηριακών εξιδρωμάτων. Η εκτέλεση αυτής της εργασίας συνιστάται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (Ιούλιο - Αύγουστο), κατά προτίμηση σε ξηρές συνθήκες χωρίς υγρασία. Είναι επίσης σημαντικό να αποφεύγετε την αφαίρεση των όγκων το χειμώνα ή την άνοιξη, καθώς μια απρόβλεπτη βροχή μπορεί να ανατρέψει την προσπάθειά σας.
Ψεκασμός με χαλκό (χαλκούχα σκευάσματα)
Συνδυάστε την παραπάνω διαδικασία με την εφαρμογή ενός χαλκούχου σκευάσματος για την προστασία των τομών στο ξύλο. Εκτός αυτού, συνιστάται το ψέκασμα με χαλκούχα σκευάσματα μετά από κλαδέματα, καθώς και μετά την περίοδο της πρώτης ανάπτυξης των βλαστών , τουλάχιστον μία φορά την άνοιξη και μία το φθινόπωρο. Συγκεκριμένα, προτείνεται το ψέκασμα αμέσως μετά τη συγκομιδή των ελαιών στο τέλος του φθινοπώρου, μετά από παγετό το χειμώνα, κατά το κλάδεμα των δέντρων, μετά από περίοδο έντονης φυλλόπτωσης την άνοιξη και μετά από την αφαίρεση των όγκων με τομές το καλοκαίρι. Επιπλέον, οι τομές των όγκων μπορούν να αλειφθούν με βορδιγάλειο πολτό (το οποίο περιλαμβάνει επίσης χαλκό). Σημαντικό επίσης είναι να αποφεύγετε τη συγκομιδή των ελιών πριν από βροχή το φθινόπωρο.
Απολύμανση των εργαλείων
Πριν και μετά από κάθε επέμβαση στα δέντρα, είναι απαραίτητο να απολυμαίνονται τα εργαλεία. Καθαρίστε τις λάμες και τις επιφάνειες των εργαλείων χρησιμοποιώντας διάλυμα χλωρίνης 10%, προκειμένου να εξαλείψετε τα βακτήρια και να προλάβετε τη μετάδοση της ασθένειας. Αντίστοιχα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αιθανόλη.
Επιλογή ανθεκτικών ποικιλιών
Σύμφωνα με έρευνες, επιτραπέζιες ποικιλίες όπως η Καλαμών και η Μεγαρείτικη φαίνεται να είναι ελαφρώς ανθεκτικές στην ασθένεια, ενώ η Κορωνέικη είναι η πιο ευαίσθητη. Επίσης, η ποικιλία Κονσερβολιά εμφανίζει ευαισθησία στην ασθένεια.
Μοιράσου το άρθρο
Είσαι γεωπονικό κατάστημα και σε ενδιαφέρει η συνεργασία με την AgriSC; Συμπλήρωσε την παρακάτω φόρμα και θα επικοινωνήσουμε μαζί σου!