Κρόκος Κοζάνης, 10 tips για την καλλιέργειά του!
Γράφει η επιστημονική ομάδα της AgriSC
- Ο κρόκος Κοζάνης ή κρόκος ή σαφράν (καλλιεργείται στην περιοχή της Κοζάνης) αποτελεί ένα από τα ακριβότερα μπαχαρικά στον κόσμο. Είναι γνωστός επίσης για την χρωστική του ουσία και για τις χρήσεις του ως φάρμακο και βότανο.
- Ο εδώδιμος κρόκος καλλιεργείται για την συλλογή των στιγμάτων του άνθους του. Τα στίγματα έχουν χρώμα κοκκινοπορτοκαλί και μεγάλη φαρμακευτική, χρωστική και αρτυματική αξία. Από το άνθος συλλέγονται επίσης και οι κίτρινοι ανθήρες του, που παράγουν χρωστική ουσία κατώτερης ποιότητας.
Ήξερες ότι…
Ο κρόκος καλλιεργούνταν από τη Μινωική Κρήτη, εξ ‘ου και η γνωστή τοιχογραφία «ΚΡΟΚΟΣΥΛΛΕΚΤΗΣ» που βρέθηκε στα ανάκτορα της Κνωσσού; Σήμερα καλλιεργείται μόνο στην περιοχή της Κοζάνης και έχει εισαχθεί από την Αυστρία!
Ας δούμε παρακάτω κάποιες συμβουλές για την καλλιέργεια του κρόκου Κοζάνης.
Πότε να φυτέψουμε τον κρόκο Κοζάνης;
Ο κρόκος Κοζάνης φυτεύεται σε χωράφια που τον ίδιο χρόνο καλλιεργούνταν με σιτηρά. Γι’ αυτό και η προετοιμασία του χωραφιού αρχίζει μετά το θερισμό. Αφού πραγματοποιηθούν ένα με δύο οργώματα, γίνεται η φύτευση των κόρμων κατά τους μήνες Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Μπορεί, ωστόσο, να γίνει και νωρίτερα, καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Πώς να φυτέψουμε τον κρόκο Κοζάνης;
Οι κόρμοι (κονδυλοβολβοί) του κρόκου Κοζάνης που χρησιμοποιούνται για τη φυτεία παίρνονται από τις παλιές κροκοφυτείες (6-7 χρόνων). Αφού καθαριστούν και διαλεχτούν, τοποθετούνται σε αυλακιές βάθους 20-25 cm. Αν φυτέψετε σε σειρές, οι κόρμοι θα πρέπει να έχουν μεταξύ τους απόσταση 10-15cm. Από την άλλη οι σειρές μεταξύ τους θα πρέπει να απέχουν περίπου 20cm.
Πού να φυτέψουμε τον κρόκο Κοζάνης;
Ο κρόκος Κοζάνης προτιμάει εδάφη ελαφριά, μέσης γονιμότητας και καλά αεριζόμενα. Πρέπει να αποφεύγονται εδάφη αργιλώδη, συμπαγή και υγρά, καθώς δυσκολεύουν την αναπαραγωγή των βολβών και διευκολύνουν το σάπισμα τους.
Επίσης, την καλλιέργεια του κρόκου ευνοούν κλίματα εύκρατα και θερμά, με το φυτό να είναι αρκετά ανθεκτικό στην ξηρασία. Οι πολλές βροχές βλάπτουν το φυτό και το άνθος, με εξαίρεση τον μήνα Μάιο που βοηθούν στο δυνάμωμα των βολβών.
Ήξερες ότι…
Για ένα κιλό ίνας κρόκου Κοζάνης (αποξηραμένης ουσίας) χρειάζονται 150.000 άνθη;
Πώς να φροντίσουμε τον κρόκο Κοζάνης;
Αν και ο κρόκος Κοζάνης απαιτεί ακραίες καιρικές συνθήκες για την ανάπτυξή του, το στάδιο της άνθισης είναι ιδιαίτερα κρίσιμο. Τότε, θα πρέπει το φυτό να φυλάσσεται από παγετούς (θερμοκρασία κάτω από 15oC) και από παρατεταμένες ξηρασίες. Επιπλέον, είναι σημαντικό να προστατευθούν τα φυτά από την ανεξέλεγκτη βόσκηση ζώων.
Πότε να μαζέψουμε τον κρόκο Κοζάνης;
Tα συγκομιζόμενα άνθη αρχίζουν να βγαίνουν γύρω στις αρχές με μέσα του Οκτώβρη. Θα πρέπει να μαζευτούν αμέσως για να μην αλλοιωθούν τα χαρακτηριστικά των στιγμάτων (χρώμα και άρωμα).
Η συλλογή απαιτεί δεξιοτεχνία. Θα πρέπει προσεκτικά να κλείνονται τα κοκκινοπορτοκαλί, σαν ίνες, στίγματα μέσα στα πέταλα και έπειτα να κόβεται το άνθος. Είναι μια διαδικασία που αρχίζει από την ανατολή και τελειώνει με τη δύση του ήλιου και διαρκεί περίπου 20 ημέρες.
Πώς να αποξηράνουμε τον κρόκο Κοζάνης;
Αφού διαχωριστούν προσεκτικά τα πέταλα από τα στίγματα και τους ανθήρες, με τη βοήθεια ανεμιστήρων ή χειρωνακτικά ακολουθεί η ξήρανση. Αποτελεί την πιο σημαντική και λεπτή εργασία. Γι ‘αυτό είναι σημαντικό να γίνει με μεγάλη προσοχή για να διατηρηθούν αναλλοίωτες όλες οι χαρακτηριστικές ιδιότητες του κρόκου.
Συνήθως, η ξήρανση γίνεται μέσα σε μεγάλα ευάερα και θερμαινόμενα δωμάτια. Τα νωπά στίγματα τοποθετούνται σε λεπτές στρώσεις πάνω σε τελάρα με δικτυωτή συρμάτινη βάση. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για τυχόν ξένες ύλες και ανάπτυξη μικροοργανισμών (μύκητες).
Πώς να χρησιμοποιήσουμε τον κρόκο Κοζάνης;
Ο κρόκος έχει ευρεία χρήση ως φάρμακο, μπαχαρικό, αιθέριο έλαιο, ακόμα και στη ζωγραφική ως χρωστική ουσία. Ο κρόκος Κοζάνης χρησιμοποιείται κυρίως στη μαγειρική και ως αφέψημα μόνος του ή σε μείγμα βοτάνων.
Προτιμάται δε, ιδιαίτερα για την αντιοξειδωτική και αντικαρκινική του δράση. Δύο ίνες (στίγματα) κρόκου είναι αρκετές για να δώσουν στο φαγητό, χρώμα (κίτρινο), γεύση (πικάντικη) και άρωμα (έντονο).
Ποιους εχθρούς και ποιες ασθένειες συναντάμε στην καλλιέργεια του κρόκου Κοζάνης;
Κατά την περίοδο της άνθισης, η καλλιέργεια απειλείται από τον παγετό, την παρατεταμένη ξηρασία και τις απότομες βροχοπτώσεις. Πέραν αυτών όμως απειλείται και από φυσικούς εχθρούς και ασθένειες. Οι τυφλοπόντικες και οι αρουραίοι σκάβουν λαγούμια και καταστρέφουν τους κόρμους μέσα στο έδαφος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απειλούν με εξαφάνιση τις φυτείες, αν δεν καταπολεμηθούν.
Επιπλέον, δύο μυκητολογικές ασθένειες που συναντάμε στον κρόκο είναι η ριζοκτονία και η ξερή γάγγραινα. Στην πρώτη παρατηρούμε εξασθένιση των φυτών που στη συνέχεια γίνονται κίτρινα, παίρνουν τη μυρωδιά μούχλας και αρχίζουν να ξεραίνονται. Στη δεύτερη ο μύκητας Sclerotinia buiborum προκαλεί καταστροφή της σάρκας του κόρμου. Το φυτό σε αυτήν την περίπτωση εξαντλείται και σταματά κάθε ανάπτυξή του. Και οι δύο αυτές ασθένειες απαιτούν αυστηρή καταπολέμηση. Ξερίζωμα και κάψιμο των προσβεβλημένων κόρμων και χημική απολύμανση εδάφους.
Πoιο είναι το κόστος για την καλλιέργεια του κρόκου Κοζάνης;
Η καλλιέργεια του κρόκου δεν έχει ιδιαίτερα κόστη καθώς δεν γίνεται καμία χημική λίπανση. Για καλύτερα αποτελέσματα όμως προτείνεται η προσθήκη κοπριάς ως επιφανειακή λίπανση.
Αν διαθέτετε φυτικό υλικό, το κόστος παραγωγής υπολογίζεται στα 400-500 ευρώ το στρέμμα. Σε αντίθετη περίπτωση η αξία του φυτικού κεφαλαίου ανέρχεται στα 1000 ευρώ/στρέμμα.
Ποια είναι τα οφέλη της καλλιέργειας του κρόκου Κοζάνης;
Ο κρόκος αποτελεί μια πολύ κερδοφόρα καλλιέργεια που έρχεται συνήθως σαν πρόσθετο ή δεύτερο εισόδημα. Και αυτό γιατί πέραν της φύτευσης απαιτεί συνολικά 20 ημέρες συνεχόμενης εργασίας. Το ένα κιλό περίπου κρόκου κοστολογείται στα 2.000 ευρώ ανάλογα με τη σοδειά. Για το λόγο αυτό συγκαταλέγεται στα πιο ακριβά μπαχαρικά στον κόσμο (κόκκινος χρυσός).
Ένα είναι σίγουρο. Η συλλογή και ο διαχωρισμός των εμπορεύσιμων στιγμάτων είναι μια επίπονη διαδικασία. Δίνει, ωστόσο, ένα καλό εισόδημα στον παραγωγό, χωρίς μεσάζοντες και μεσολαβητές εμπόρους.
Βιβλιογραφία: Δόρδας, Χ. 2012. Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά. Εκδόσεις: Σύγχρονη Παιδεία, Θεσσαλονίκη.
Είσαι γεωπονικό κατάστημα και σε ενδιαφέρει η συνεργασία με την AgriSC; Συμπλήρωσε την παρακάτω φόρμα και θα επικοινωνήσουμε μαζί σου!